Ośrodek Szkolno–Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej im. Zbigniewa Tylewicza w Poznaniu jest najstarszą w Polsce placówką powołaną do prowadzenia rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Został powołany do życia w 1919 roku i choć wielokrotnie zmieniał nazwę, zawsze realizował ten sam podstawowy cel: zapewnienie wychowankom możliwie samodzielnej egzystencji.
Chcąc mówić o historii Ośrodka, należy cofnąć się do roku 1918, czyli do momentu zakończenia I wojny światowej, kiedy okaleczeni fizycznie i psychicznie Polacy zaczęli powracać do normalnego życia, w tym także do pracy. Aby wyjść naprzeciw zapotrzebowaniu społecznemu i pomóc konstruktywnie środowisku osób poszkodowanych przez I wojnę światową, w 1919 roku powstał w Poznaniu Wojskowy Zakład Leczniczo-Szkolny dla Inwalidów Wojennych.
W 1922 roku opiekę nad Zakładem przejął Urząd Wojewódzki, przemianowując go na Wojewódzką Szkołę Reedukacyjną dla Inwalidów Wojennych, finansowaną z budżetu województwa oraz Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.
W 1932 roku szkoła zyskała nowe pomieszczenia w gmachu Polskiego Monopolu Tytoniowego, przy ul. Wawrzyniaka 45. Zmieniona została także jej nazwa na Zakład Szkolny dla Inwalidów Wojennych i Wojskowych. Zakład rozszerzył swoją działalność, prowadził bowiem także internat, umożliwiający pobieranie nauki przez uczniów spoza Poznania. Dostępny był on jednak tylko dla inwalidów wojennych.
Do 1939 roku mury Zakładu opuściło blisko 2000 absolwentów. Pod koniec października 1939 roku hitlerowcy podjęli decyzję o natychmiastowej likwidacji Zakładu. Zniszczone zostało całe wyposażenie placówki, a jej ówczesny dyrektor trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.
Po zakończeniu II wojny światowej prace nad przywróceniem do życia Zakładu podjęto już w czerwcu 1945 roku, kiedy do Poznania zaczęli powracać jego dawni pracownicy. Gruntownie wyremontowano i zaadaptowano na potrzeby Ośrodka Szkolnego dla Inwalidów zajmowany przed wojną gmach Polskiego Monopolu Tytoniowego przy ul. Wawrzyniaka. Prace posuwały się tak szybko, że już 1 grudnia 1945 r. w Państwowym Zakładzie Szkolnym dla Inwalidów Wojennych i Wojskowych naukę podjęło 46 uczniów. Mieli oni do dyspozycji nie tylko pomieszczenia do nauki, ale także internat i stołówkę. Szkolenie trwało 2 lata.
Zakład prężnie się rozwijał. W roku 1947 liczba uczniów wzrosła do 200, a Zakład dysponował coraz lepszym wyposażeniem, jak również wysoko wykwalifikowaną kadrą pracowniczą. Z tego względu był on w centrum zainteresowania nie tylko polskich, ale i europejskich specjalistów do spraw rehabilitacji.
W swoich murach zakład gościł m. in. twórcę polskiej szkoły rehabilitacji profesora Wiktora Degę, przedstawicieli ONZ, wybitnych światowych ekspertów z zakresu rehabilitacji i chirurgii.
Rok 1948 był przełomowy w dziejach Zakładu. Wtedy właśnie otworzył on swoje podwoje dla pierwszych inwalidów cywilnych i inwalidów pracy. Prawo do nauki zyskali niepełnosprawni w wieku od 17 do 40 lat. Zakład dysponował odpowiednią bazą lokalową do nauki, niemożliwe było natomiast prowadzenie rehabilitacji fizycznej. W roku 1954 Zakład otrzymał do dyspozycji budynek przy ulicy Szamotulskiej 67, który do dziś spełnia funkcję internatu (obecnie domu mieszkalnego).
W latach 1948-1968 Zakład proponował uczniom rozmaite formy szkolenia, a mianowicie:
- w 1948 były to szkolenia: radio-mechaniczne, auto-mechaniczne, ślusarsko-mechaniczne oraz Państwowe Liceum Administracyjno-Handlowe I stopnia; program nauki obejmował też szkolenie ogólne;
- w roku 1951 ograniczono proponowane uczniom specjalizacje zawodowe do w/w kursów przysposabiających do pracy w przemyśle oraz do Zasadniczej Szkoły Radio–Mechanicznej;
- w 1956 roku uruchomiono pierwsze w Polsce 5-letnie Technikum Ortopedyczne; ostatni absolwenci opuścili szkołę w 1969 roku;
- od 1958 roku organizowane były kursy przysposobienia zawodowego, umożliwiające zdobycie kwalifikacji zawodowych w zakresie ślusarstwa, stolarstwa, prac elektrycznych;
- w 1965 roku, obok radiowej, powstała Zasadnicza Szkoła Elektryczna;
- od 1968 roku uruchomione zostało Technikum Elektroniczne, umożliwiające uzyskanie średniego wykształcenia absolwentom Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
Zasadnicze zmiany w Zakładzie zaszły w latach sześćdziesiątych. Uczniowie mieli zapewnioną stałą opiekę medyczną, dostęp do rehabilitacji ruchowej (w wypożyczonej sali gimnastycznej) i zorganizowany wypoczynek letni. Zatrudniono też psychologa. Zakład zaczął realizować więc kompleksową rehabilitację: fizyczną, psychologiczną i zawodową.
Zmieniająca się w miarę upływu czasu sytuacja w środowisku osób niepełnosprawnych, wyznaczyła inne zadania Zakładowi. Mimo że na początku lat 60 uczniami byli przede wszystkim inwalidzi II i III grupy, podjęto działania zmierzające do przygotowania warunków do rehabilitacji zawodowej dla najciężej poszkodowanych.
W 1971 roku zrealizowana została idea dyrektora Zbigniewa Tylewicza o wybudowaniu wzorcowego Zakładu Rehabilitacji. Powstał wtedy, istniejący i wykorzystywany do dziś, zespół budynków przy ulicy Szamarzewskiego, stanowiący bazę do nauki i kompleksowej rehabilitacji.
Od roku 1981 placówka nasza funkcjonowała jako Zakład Rehabilitacji Zawodowej Inwalidów i do końca 1998 r. podlegała Wojewodzie Poznańskiemu poprzez Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego.
W 1997 roku gościliśmy w Zakładzie Pierwszą Damę Rzeczypospolitej, panią Jolantę Kwaśniewską. W czerwcu tego samego roku nasi wychowankowie mieli niebywałą okazję uczestniczenia w osobistym spotkaniu młodzieży z Ojcem Świętym, na Placu Mickiewicza w Poznaniu.
W roku 1999 roku musieliśmy zmierzyć się z bardzo poważnym problemem dotyczącym przyszłości naszej placówki. Związany on był z brakiem prawnego usytuowania zakładów rehabilitacji zawodowej – pominięto je w ustawach o zdrowiu, oświacie i pracy. Po wielu niepokojących momentach co do dalszego funkcjonowania tak ważnego dla osób niepełnosprawnych miejsca kształcenia zawodowego, w wyniku reform administracyjnych, placówka przeszła pod opiekę Miasta Poznania, zmieniając po raz kolejny nazwę. 1 marca 2000 roku uchwałą Rady Miasta Poznania przekształcono Zakład w Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Poznaniu.
W roku 2000 uchwałą Rady Miasta Poznania utworzony został w Ośrodku Oddział dla Dzieci z Autyzmem. Powstał on w wyniku współpracy ze Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Autyzmem ProFUTURO.
W 2002 r. uruchomiono 2-letnią ZSZ w zawodzie blacharz. Istniała ona do 2005 roku.
W ramach eksperymentu pedagogicznego opracowany został program autorski nowego kierunku zawodowego „czyściciel budynków”. Kształcenie w tym zawodzie przewidziane było w 2-letniej Zasadniczej Szkole Zawodowej. Idea utworzenia tego kierunku powstała w wyniku doświadczeń wyniesionych z kilkuletniej współpracy z ośrodkiem rehabilitacji w Dürrlauingen (Bawaria), w ramach porozumienia zawartego w umowie rządowej między Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej w Warszawie i Ministerstwem Pracy w Bonn. Mimo starań nie udało się jednak uzyskać zgody Ministerstwa Oświaty na kontynuowanie eksperymentu – z kształcenia skorzystał tylko jeden rocznik młodzieży.
Również w roku 2002 powstał Oddział Przysposabiający do Pracy w ramach 2-letniej ZSZ. Szkoła ta powstała dzięki inicjatywie pani prof. dr hab. Kazimiery Milanowskiej i współpracy Lions Club ze Szwecji i Stanów Zjednoczonych z władzami Miasta Poznania. Oddział powstał w gruntownie wyremontowanej części budynku. Koszt remontu w zasadniczej części (150 tys. złotych) pokryły Lions Cluby. Przysposobienie do pracy miało charakter szkolenia komputerowego dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
11 maja 2004 roku, Uchwałą Rady Miasta Poznania, nadano naszemu Ośrodkowi imię wieloletniego dyrektora placówki i „dobrego ducha” tego miejsca – Zbigniewa Tylewicza.
Od 1 września 2004 roku działalność w ramach Ośrodka rozpoczęło Policealne Studium Zawodowe o kierunku technik informatyk oraz IV Liceum Ogólnokształcące, jako oferta dla osób dotkniętych także epilepsją.
Od września 2004 przekształcono trzyletnie Technikum na trzyletnie Technikum Uzupełniające nr 2, kształcące w zawodzie technik elektronik.
We wrześniu 2005 Oddział Przysposabiający do Pracy przekształcił się w Szkołę Przysposabiającą do Pracy; oferta edukacyjna szkoły skierowana jest do uczniów ze sprzężoną niepełnosprawnością (niepełnosprawność ruchowa i intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym). Sprzężenia mogą obejmować dodatkowo inne rodzaje niepełnosprawności. Cykl kształcenia obejmuje tu 3 lata.
W 2005 roku Policealne Studium Zawodowe zostało przekształcone w Szkołę Policealną.
1 września 2007 roku utworzono w Ośrodku Szkołę Podstawową dla Dzieci z Autyzmem.
1 września 2008 roku to początek działalności Technikum Uzupełniającego w zawodzie technik elektryk oraz dwuletniej Zasadniczej Szkoły Zawodowej z innowacją pedagogiczną. Szkoła ma na celu przygotowanie do pracy z komputerem uczniów z niepełnosprawnością sprzężoną (znaczny stopień niepełnosprawności ruchowej – która uniemożliwia naukę i pracę w innych zawodach – i niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim). Sprzężenia mogą obejmować dodatkowo inne rodzaje niepełnosprawności.
W roku 2016 w Szkole Policealnej utworzony zostaje kierunek, kształcący w zawodzie technik archiwista, natomiast w roku szkolnym 2018/2019 oferta edukacyjna szkoły branżowej poszerza się o zawód magazynier-logistyk. Od 2021 Ośrodek kształci również w zawodzie technik administracji, a w roku 2022 uczniowie mają możliwość zdobywania nowego zawodu – ogrodnik.
Stuletnia historia działalności Ośrodka to efekt pracy wielu ludzi, którymi kierowali następujący dyrektorzy:
- Mieczysław Konieczny (1922)
- Stanisław Powell (1936 – 1939, po wojnie)
- Karol Schweigier (1949 – 1957)
- Zbigniew Tylewicz (1957 – 1972)
- Stanisław Kmieciak (1972 – 1981)
- Jerzy Janowicz (1981 – 1982)
- Marian Stróżyk (1982 – 1990)
- Wojciech Schmude (1990 – 1991)
- Mariusz Michalak (1991 – 1999)
- Grażyna Siczyńska (1999 – 2005)
- Aleksandra Skorniak (2005 – 2015)
- Elżbieta Olszak (2015 – 2020)
- Cyprian Konieczny (od 2020)